Εισαγωγή

1. Εισαγωγή

Η έκθεση «Το περιβάλλον στην Ευρώπη: δεύτερη αξιολόγηση», η οποία παρουσιάζεται συνοπτικά στην παρούσα γενική επισκόπηση, παρέχει σαφή εικόνα της κατάστασης του περιβάλλοντος στην Ευρώπη και απαριθμεί τους κυριότερους τομείς όπου απαιτείται κινητοποίηση σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο.

Η εν λόγω έκθεση, η οποία συντάχθηκε με σκοπό να αποτελέσει βασικό θέμα συζήτησης κατά τη σύνοδο με τίτλο «Το περιβάλλον για την Ευρώπη» που θα συγκληθεί στο Aarhus τον Ιούνιο του 1998 - τετάρτη συνάντηση των υπουργών Περιβάλλοντος όλων των Ευρωπαϊκών χωρών - συνιστά συνέχεια και ενημερωμένη μορφή της έκθεσης «Το περιβάλλον στην Ευρώπη: αξιολόγηση του Dobris», της πρώτης έκθεσης σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος σε παν-Ευρωπαϊκή κλίμακα, η οποία δημοσιεύτηκε το 1995 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Η προαναφερθείσα πολυσύνθετη έκθεση κάλυπτε 46 χώρες και, βασιζόμενη κατά κύριο λόγο σε στοιχεία που ήταν ενημερωμένα περίπου μέχρι το 1992, παρείχε μια αξιολόγηση της κατάστασης του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την Ευρώπη κατά την περίοδο εκείνη.

Η αξιολόγηση του Dobris υποβλήθηκε στην τρίτη σύνοδο των υπουργών Περιβάλλοντος όλων των Ευρωπαϊκών χωρών, η οποία έλαβε χώρα στη Σόφια τον Οκτώβριο του 1995. Με τις συνόδους αυτές επιδιώκεται η χάραξη αρχών και πολιτικών για τη βελτίωση του περιβάλλοντος, την πορεία προς τη σύγκλιση των περιβαλλοντικών πολιτικών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και την επίτευξη ενός βιωσιμότερου προτύπου ανάπτυξης στην Ευρώπη. Κατά τη συνάντηση της Σόφιας, οι υπουργοί αναγνώρισαν την έκθεση ως ένα σημαντικό έγγραφο αναφοράς που μπορεί να αποτελέσει γνώμονα για την αξιολόγηση της μετέπειτα πορείας στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού προγράμματος για την Ευρώπη (ΠΠΕ). Επιπλέον, ζήτησαν από τον ΕΟΠ να προβεί και σε δεύτερη αξιολόγηση που θα συζητηθεί κατά τη διάρκεια της επόμενης προγραμματισμένης συνάντησής τους, η οποία θα πραγματοποιηθεί το 1998 στη Δανία.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος ανταποκρίθηκε στο ανωτέρω αίτημα, εκπονώντας την έκθεση «Το περιβάλλον στην Ευρώπη : δεύτερη αξιολόγηση».

Η έκθεση εστιάζει στα 12 βασικά περιβαλλοντικά προβλήματα που εξετάστηκαν στην προηγούμενη έκθεση και παρουσιάζει την εξέλιξη της κατάστασης από την εποχή που ξεκίνησε η διαδικασία «Περιβάλλον για την Ευρώπη», δηλαδή από το 1991 (στην πράξη, ως έτος αναφοράς λαμβάνεται το 1990). Η ύπαρξη αυτής της θεματολογίας, η οποία βασίζεται στην εντολή που δόθηκε από την υπουργική σύνοδο της Σόφιας, σημαίνει ότι στην παρούσα έκθεση δεν γίνεται αναφορά σε όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα που έχουν εμφανιστεί στην Ευρώπη. Στις επόμενες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος θα επιδιωχθεί η βαθμιαία διεύρυνση της θεματολογίας. Οι εκθέσεις αυτές θα συνοδεύονται από επιμέρους αξιολογήσεις που θα εστιάζονται σε συγκεκριμένα σοβαρά προβλήματα, ενώ παράλληλα θα καλύπτουν ολοένα μεγαλύτερο γεωγραφικό χώρο.

Η εν λόγω έκθεση περιέχει στοιχεία σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος και τις παρατηρούμενες τάσεις όσον αφορά 12 περιβαλλοντικά προβλήματα και, επιπλέον, σκιαγραφεί τις κυριότερες κοινωνικοοικονομικές κινητήριες δυνάμεις που ασκούν πιέσεις στο περιβάλλον της Ευρώπης. Παρέχει επίσης σαφή εικόνα των μεταβολών που υφίσταται το περιβάλλον και, παράλληλα, απαριθμεί του κυριότερους τομείς όπου απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες.

Για την εκπόνηση της έκθεσης αυτής ο ΕΟΠ έλαβε τη βοήθεια ειδικών σε θέματα περιβάλλοντος από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Δυστυχώς, οι μηχανισμοί συγκέντρωσης ομοιογενών στοιχείων σχετικά με το περιβάλλον σε ευρωπαϊκή κλίμακα είναι ακόμη ανεπαρκείς, παρά την προτεραιότητα που δόθηκε σε αυτό το σημείο στο πλαίσιο του ΠΠΕ. Τα μέσα που διατέθηκαν για τη σύνταξη αυτής της έκθεσης δεν ήταν από μόνα τους αρκετά ώστε να παρακαμφθεί το πρόβλημα. Ως εκ τούτου, το πλήθος των σχετικών στοιχείων ποικίλλει από χώρα σε χώρα, και αυτό παρατηρείται σε ολόκληρη την έκθεση. Ειδικότερα, δεν κατέστη δυνατό να αποφευχθεί μια ιδιαίτερη προτίμηση για τη Δυτική Ευρώπη. Παρ' όλα αυτά, η έκθεση προσφέρει την περιεκτικότερη και πλέον αξιόπιστη επισκόπηση, καταλήγοντας σε συμπεράσματα που στηρίζονται σε ένα ικανό σύνολο βασικών στοιχείων από ολόκληρη την Ευρώπη.

Στο επόμενο τμήμα της παρούσας επισκόπησης παρουσιάζεται συνοπτικά η πρόοδος που έχει σημειωθεί όσον αφορά τα κυριότερα περιβαλλοντικά προβλήματα στην Ευρώπη και, καταλήγοντας, γίνεται ανάλυση της συμμετοχής των κυριότερων τομέων της κοινωνίας, τόσο στα προβλήματα όσο και στην επίλυσή τους. Στο τελευταίο τμήμα γίνεται συνοπτική αναφορά στα 12 περιβαλλοντικά ζητήματα που επισκοπούνται στην κύρια έκθεση.