1. Economische ontwikkelingen

Voornaamste bevindingen

In West-Europa blijft de economie gestaag doorgroeien. De Europese economie profiteert van de liberalisering van de handel, en de totale particuliere consumptie neemt als gevolg van demografische veranderingen (bevolkingsgroei, stijgend aantal huishoudens) en hogere inkomens toe. Extra inkomen wordt voornamelijk uitgegeven aan toerisme, vervoer en luxeartikelen. De interne markt heeft een stimulerend effect op de economische groei, de concentratie van industriële activiteiten, de verstedelijking en de internationale handel. Op hun beurt leiden deze ontwikkelingen ertoe dat de vervoerssector sneller groeit dan de economie zelf.

De meeste "omschakelende" landen zijn zich duidelijk aan het herstellen van de schokken van begin jaren negentig. De dienstensector en de lichte industrie herstellen zich het eerst. Er zijn ingrijpende veranderingen te verwachten als gevolg van de verdere liberalisering van de landbouw, en mogelijk ook in de zware industrie. Tevens wordt verdere industriële groei verwacht.

1.1. Inleiding

Europa is in snel tempo aan het veranderen. Tegen de achtergrond van de steeds vrijere en grotere interne markt neemt de handel tussen de landen toe. De landbouwproductie wordt gereorganiseerd. De energieprijzen zijn, in tegenstelling tot eind jaren zeventig, niet hoog genoeg om een sterke stimulans te kunnen vormen voor energiebesparing en zullen, vanwege de dalende reële prijzen voor ruwe olie en de efficiëntere energieproductie die het gevolg is van het privatiseringsproces, op de lange termijn alleen maar lager worden. Passagiers en vracht worden via nieuwe vormen van hogesnelheidstransport door heel Europa vervoerd. De informatietechnologie ontwikkelt zich steeds sneller; de "global village" is een begrip geworden.

Dit zijn enkele van de belangrijkste milieubelastende factoren in Europa. Sommige veranderingen, zoals de verschuiving van vliegtuigen naar hogesnelheidstreinen voor reizen over middellange afstanden kunnen positief zijn; andere, zoals de toename van het autogebruik, zullen eerder schadelijk zijn. Is het milieubeleid in Europa toereikend om te zorgen dat economische groei en milieubelasting niet langer per definitie aan elkaar gekoppeld zijn? Grijpen de landen die op weg zijn naar een markteconomie de kansen voor milieuverbetering aan? Het Milieuactieprogramma voor Midden- en Oost-Europa (Wereldbank, 1994) beschrijft een aantal verwachtingen ten aanzien van economie en milieu (zie kader 1.1). Komen die verwachtingen uit?

Dit inleidende hoofdstuk gaat in op de ontwikkelingen met betrekking tot een aantal van deze hoofdzakelijk economische factoren en op de veranderingen sinds het Dobris-rapport. Het beschrijft hoe algemene trends in productie en consumptie drijvende krachten vormen voor veranderingen in het milieu, waarbij speciale aandacht wordt besteed aan de verwerkende industrie, omdat die sector de hoofdverantwoordelijke is voor allerlei soorten emissies en afvalstoffen, en aan het toerisme, omdat die sector in toenemende mate milieubelastend aan het worden is. Ontwikkelingen in een aantal andere sectoren komen in latere hoofdstukken meer gedetailleerd aan de orde, met name energie (hoofdstuk 2, paragraaf 2.5), vervoer (hoofdstuk 4, paragraaf 4.6), de chemische industrie (hoofdstuk 6, paragraaf 6.2) en de landbouw (hoofdstuk 8, paragraaf 8.3).

1. Economische ontwikkelingen (.pdf)